Tentoonstellingen

BINNENKORT

VALS!

Niet eerlijk, wel geniaal.

28 november 2025 tot 27 september 2026

Draai jij nooit een extra kaart om tijdens een spelletje patience? Of liet jij ooit het laatste rummikubblokje verdwijnen? De drang om te winnen zit diep, en soms verandert een kleine list in een verbluffende truc. Wat begint als een onschuldige misleiding, kan uitgroeien tot een meesterlijke strategie.

Volgens cultuurhistoricus Johan Huizinga is elk spel een magische cirkel: een tijdelijke wereld met eigen regels en afspraken. Maar die cirkel is broos. Het winnaarsinstinct duwt spelers keer op keer naar de rand – en soms erover. Valsspelers zijn geen spelbrekers, maar creatieve bedriegers. Ze houden de magie van het spel in stand terwijl ze er stiekem hun voordeel uithalen. Regels zijn er om te buigen. Te rekken. Te breken. Valsspelen is tenslotte ook spelen.

De expo ‘VALS!’ belicht hoe inventief mensen zijn in hun zoektocht naar een oneerlijke voorsprong. Al eeuwen gebruiken kunstenaars dieren om mensen een spiegel voor te houden over hun gedrag. In de tentoonstelling zie je kaartende herten, eekhoorns of honden en apen die heimelijk kaarten naar elkaar doorschuiven om het spel te manipuleren.
Daarnaast krijg je een beeld van slimme technieken in dobbelstenen en slotmachines. Ontdek de ingenieuze apparaten waarmee casino’s valsspelers proberen te slim af te zijn. Of maak kennis met de negentiende-eeuwse bonneteurs die treinen afschuimden om reizigers geld af te troggelen bij een kaartspelletje.

Valsspelen wordt in deze tentoonstelling niet als een morele misstap beschouwd, maar als een reflectie van menselijke creativiteit en verbeelding.
En soms moet je toegeven: dit is niet eerlijk, maar wel geniaal!

Het museum daagt je bovendien uit om zelf op onderzoek te gaan. Volg de aanwijzingen doorheen de ruimte en probeer de valsspeler te ontmaskeren. Ga je hem verraden, of niet?

‘VALS!’ neemt je mee naar de schaduwzijde van het kaartspel: een wereld van spanning, bedrog en briljante trucs. De verhalen worden verrijkt met kunstwerken, intrigerende objecten en verrassend archiefmateriaal.

De kaarten zijn gedeeld: kies een kant. Speel je eerlijk … of vals?

Focusexpo: 'TEST! Buigen of Breken'

Aansluitend op De Makerij kun je genieten van een kleine, periodieke focusexpo die telkens een ander aspect van de rijke museumcollectie belicht. De eerste editie ‘Turnhoutse Triomf’ toonde zo aan dat de speelkaartenindustrie afhankelijk is van veel meer dan louter techniek.

Bij de productie van speelkaarten komt heel wat meer kijken dan je denkt. Dat ontdek je in de tweede wisselende focusexpo. In ‘TEST! Buigen of breken’ trekken we het industrieel laboratorium van de drukkerijen in. We onthullen de geheime recepturen van inkten, verven en overwassen, die de speelkaarten stevig en glanzend maakten. Je snuistert door de inventaris met chemische stoffen van het laboratorium van Brepols. En je leert hoe de laboranten de kwaliteit van speelkaarten testen, door onder meer hun barstweerstand, treksterkte en stijfheid nauwkeurig te bepalen. Alles om die ene belangrijke vraag te beantwoorden: buigen de speelkaarten, of breken ze?